AI: alleen een bedreiging of toch ook kansen?

29 november 2023

door Maaike van der Zwaag en Bart Roelands

Ze worden langzaam maar zeker steeds voelbaarder…de effecten van AI op het werk van tolken en vertalers. Zowel startende als ervaren vertalers zien de hoeveelheid werk in meer of mindere mate opdrogen en de economie helpt daar ook niet bepaald in mee. De impact is groot. Teksten worden door steeds meer bedrijven door nieuwe softwareprogramma’s als ChatGPT, DeepL en Google Translate gehaald en ook in de media wordt er steeds vaker aandacht besteed aan de effecten hiervan op het beroep van tolk/vertaler. De dreiging is reëel, maar hoe ga je daar nu mee om? En wat kun je zelf wél doen? Ik ging in gesprek met Bart Roelands, vertaler, copywriter en websitebouwer (voor o.a. collega-vertalers en -tolken).

ChatGPT

Bart is ChatGPT zelf gaan uitproberen uit nieuwsgierigheid. “De resultaten lijken bedrieglijk goed, maar als je naar de details gaat kijken, zie je dat er eigenlijk steeds hetzelfde riedeltje uitkomt en er inhoudelijk dingen in staan die absoluut niet kloppen. Ik vind het wel een nuttig programma om te brainstormen over onderwerpen, als een soort sparringpartner. Maar let op: bronnen worden niet weergegeven en zijn ook niet terug te vinden. Als vertaler wil je je klant kunnen uitleggen waarom je voor een bepaald woord of synoniem hebt gekozen. Je wilt kunnen staven dat een bepaald woord in een specifieke branche juist wel of niet gebruikelijk is en een toonaangevende bron van informatie kunnen noemen. Je kunt niet puur en alleen op AI vertrouwen, daar is het risico veel te groot voor.”

Andere nadelen

“De informatie bevat daarnaast veel vooroordelen. Mijn collega had gevraagd naar de 10 grootste filosofen en kreeg een lijst met alleen maar mannen. Een gefundeerde lijst met zowel mannen als vrouwen bleek niet mogelijk te zijn. Ik denk dat het belangrijk is om ook als bedrijf kanttekeningen te plaatsen bij zowel de voordelen als de risico’s en nadelen. Je kunt er namelijk niet op vertrouwen dat je een resultaat krijgt dat 100% de waarheid is. Ik denk dat je het programma moet zien als tool en je de resultaten altijd moet nuanceren. Denk eens na over welke vragen je stelt en hoe je eventueel nog wat dieper kunt graven. Ook is de context van groot belang. MT zoals DeepL kan geen context bepalen in de bron, waardoor zaken totaal uit hun verband getrokken kunnen worden. Het hele plaatje is belangrijk, je kunt niet zomaar bepaalde uitspraken gebruiken. In het debat over machine versus mens is het dus alleen de mens die de context goed kan duiden. Kwam een bepaalde uitspraak bijvoorbeeld uit een serieus tv-programma of een cabaretoptreden? En kun je die dan ook in een andere context op de juiste manier inzetten?

Klanten informeren

Jouw klanten worden ongetwijfeld beïnvloed door de hele hype. Breng daarom jouw meerwaarde als taalspecialist onder de aandacht. Waar zit dat ‘m in? In de context, in de creativiteit in je vertalingen, in de keuze voor een originele invalshoek en in je bewoordingen. Alleen jij kunt teksten schrijven die prikkelen en verrassen, omdat alleen jij het volledige plaatje overziet.

Verbreden

AI kun je een beetje zien als het allereerste begin van het vertaalvak, toen alles nog woord voor woord werd omgezet. “Maar niet alles kan zomaar overgenomen worden van AI,” zegt Bart. “Mensen zijn minder goed in taal tegenwoordig, er zijn minder studenten die een taal studeren en ga zo maar door. Zie jezelf breder, als taaladviseur of taalspecialist. Vertalen is namelijk één ding, maar er is nog zoveel meer. Er is bijvoorbeeld behoefte aan nieuwe teksten, omdat bedrijven dan origineler zijn dan wanneer ze bestaande teksten laten vertalen. Deze teksten kunnen helemaal worden toegespitst op de lokale cultuur en ook daarin komt jouw expertise weer om de hoek kijken. Volg bijvoorbeeld een cursus copywriting of breid je dienstenaanbod op een andere manier uit.”

Write outside the box

“Zelf ben ik een samenwerking aangegaan met twee andere vertalers. We hebben nagedacht over een logo en hebben dat door een ontwerper laten maken. We gaan met mokken en speciale kaartjes naar beurzen over onderwerpen die we interessant vinden en waar we ervaring in hebben, zoals wellness, reizen en IT. We gaan met bedrijven in gesprek over het schrijven van teksten en daar hebben we al een aantal leuke opdrachten uitgehaald.”

Samenwerking

Samenwerking was altijd al belangrijk en blijft dat ook. Bart werkt samen met Rachel en laat haar zijn werk doorlezen en controleren. Samenwerken en als groep optrekken is ook belangrijk voor het bepalen van tarieven. “Er is dreiging en angst en ik denk dat het goed is als we daarop inspelen met bijvoorbeeld workshops over AI, zodat onze collega’s meer inzicht krijgen in de gevaren, maar ook in de kansen. Laten we elkaar inspireren door te kijken naar wat we er wél mee kunnen. We moeten AI niet onderschatten, maar we zullen er ook nooit helemaal door vervangen kunnen worden.”

Specialisaties

“AI zal een beter resultaat opleveren bij eenvoudige teksten dan bij teksten met specifieke terminologie. Richt je daarom op een niche, een sector waarvan de machines nog maar weinig bronmateriaal hebben. Heb je al een specialisatie, probeer dan op zoek te gaan naar een hyperspecialisatie of breid je dienstenaanbod op een andere manier uit.” Waar ben je nog meer goed in? Wellicht kun je een leuke combinatie creëren die jou uniek maakt. Of misschien is er iets wat je altijd al eens hebt willen doen. “Leer jezelf nieuwe skills aan en bepaal of je liever diversiteit wilt in je werk of dieper op de materie in wilt gaan.”

Oud of jong

Ben je inmiddels al wat ouder en al flink wat jaartjes actief op de arbeidsmarkt? “Ga dan vooral uit van je eigen kracht en wees niet bang dat de markt volledig instort. Kijk eens goed naar jouw zichtbaarheid. Heb je een website en hoe oud is de informatie daarop? Zet je social media in? Al jouw kennis en ervaring zijn ontzettend waardevol en absoluut een troefkaart. Maar deze moet je wel kenbaar maken. Leer nieuwe tools in te zetten en informeer bedrijven over jouw ervaringen.” Het is nieuw, onontgonnen terrein en jouw mening zal daarom echt belangrijk zijn. Overweeg ook om jongere collega’s onder je hoede te nemen. Zo bied je hen een goede start en gaat jouw waardevolle kennis en ervaring niet verloren.

Ben je net begonnen met je carrière als tolk of vertaler? “Probeer je dan de nieuwste technieken snel eigen te maken, ga niet voor een te laag tarief aan de slag en promoot jezelf op verschillende manieren. Denk goed na over wat voor klanten je zoekt, hoe je jezelf wilt profileren en waar je die klanten gaat vinden. Je zult actief moeten netwerken en er vaker op uit moeten gaan. Wil een bedrijf toch een lager tarief bieden? Onderhandel dan over feedback. Laat het bedrijf of vertaalbureau jou regelmatig feedback sturen over het werk dat je aanlevert. Daar leer je namelijk ontzettend veel van en is dus ook waardevol. Let er dan wel op dat je dit ook regelmatig blijft ontvangen. Je kunt ook proberen in dienstverband iets te vinden, maar veel vacatures zijn er meestal niet.” Probeer daarnaast een ervaren tolk/vertaler te vinden die jou als mentor onder zijn/haar hoede wil nemen, dat is ontzettend waardevol! Dit kun je op eigen kracht proberen of via het mentoraat van het NGTV. Richt je dus op marketing en acquisitie, specialisaties en creativiteit. Jij bent de taalexpert!